Zeiruangah Dah Tangka Tam Tuk Print Ngam A Si Lo?

'Zeiruangah dah cozah nih a mipi caah phaisa a print tawp ko lo'timi biahalnak hi kan ruat bal cio men lai dah. Kei zong ka rak ruat tawn ve,'Cozah hi an khir tuk,catlap tham cu seh nih a chuah khawh zat in kan chuah piak ko sehlaw a ho poah kan hei rum dih hnga i a nuam tuk hnga' tiin cozah ka rak mawchiat tawn hna. Hi kong he pehtlaih in Sangbawi nih a tial mi capar pakhat hika ah rel khawh a si. Kei nih a tawi deuh khawh chung in fianter ka zuam ve hnik lai.  

Phaisa tam tuk print awk a si lonak aruang:

• Biana ah cozah nih tangka a tawm tawm in kan phawt cio sehlaw phaisa tlap cu kan zal khat lak in kan i senh cio hnga i kan duhmi poah kan cawk thluahmah hnga.Suisui tahmi Lai angki tingkhat man zong kan cawk cio lai. Suisui dawr ah hin angki zun 10 hei um sehlaw zun 9 a manh cang hnga,zun khat te long a tang. Lai angki tah cu zun khat ah thlakhat leng a rau rih hnga.
• Cu tikah Suisui nih zeidah a tuah lai? Lai angki cu zaan khat ah lim khawh mi a si lo caah a man a kai ter hrim lai. Tuan deuh tingkhat man kha tinghnih in a hei zuar hnga. Cheukhat nih a man fak tuk tiin a dang ah an kawl men lai,nain a ho poah phaisa ngeih cio a si tikah an rak cawk cio ve cang men hnga. Tinghnihnak niam deuh angki an hmuh kho ti lo tikah tinghnih in cawk zong an ngamh thiam thiam lai. 
• Suisui nih Lai angki a ngei ti lo. Angun dawr ah zun hnih a tang hnga. Hakha khuachung phaisa a tawm tawm in a ngei mi cu minung 40,000 leng kan hei si hnga. Hakha minung 40000 chungah Lai angki a ngei rih lomi 10,000 hei sisehlaw Angun angki cu a cuh bak in an i cuh hnga. Demand cuai 10,000 a si lio ah supply bel cu cuai 2 long a si cang lai. Cutikah Angun nih zunkhat ting 10 in a zuar zongah an cawk thiam thiam lai ti cu a fiang. 
• Cu ti a si ah cun cozah nih phaisa an kan phawt hlan tangka ting 1 a rian tuan khawhnak le a kan phawt hnu tangka ting 10 a rian tuan khawhnak a lo cang lai. Cozah nih phaisa a kan thenh ka ah cun a miak ngai mi a lo lai nain tlawmpal ah a rian tuan khawhnak a zor colh cang. 
• Laithil long a si lai lo,minung nih kan herhmi poah poah kan cawk thluahmah lai. A cawtu kan tam tluk in ramhung thilchuak(products) a karh kho lai lo,cutikah an man a kai thluahmah cio lai.Hakha market cawsa,voksa,arsa tbk zong a cawtu kan tam thluahmah lai. Phaisa a tawm tawm ngei ko buin ngapih ei cu kan huam cio lai lo cu mu! Cutikah,ramchung chuak vok,caw,ar tbk an har deuh thluahmah lai i an man a kai cuahmah ve lai,market ah kg pakhat 5,000 a si tawn mi kha 20,000 lei a kai ve lai. 
• Cu ti a si tik cun a hlan tangka 5,000 ngeih le a tu 20,000 ngeih ai tluk cang lai. Cucaah,cozah nih phaisa a kan then mi hi a miak a um lo ti khawh a si.
• Tahchunhnak ah, Germany kha world war 1 ah ramdang inn le lo a rak hrawhmi liam than dingin phaisa ceilak te a rak print ve. Leiba chamnak caah cun a phaisa a rak hman khawh nain phaisa tlap(note) cu ramchung a tang thiam thiam caah 'hyperinflation' phaisa man ngei lo nak tiang a rak phan. An phaisa man a ngei ti lo tikah phaisa dang an thlen than nak kha a si.  

Hiti phaisa man azor hi 'Inflation' ti a si i Economics a cawngmi nih 'Macroeconomics' subject tangah cawn a si. Inflation a chuahnak aruang tampi a um nain economists tampi nih an pawm bikmi cu 'too much money chasing too few goods' timi 'tangka tamtuk nih a tlawm tukmi thil a dawi' tikah phaisa man zornak a chuak timi hi a si.