Kan Hlam Than Tawn(Part 1)

Kan Hlam Than Tawn(Part 1)
====================
April thla dih lei a si cang,May thla thawk ah India lei kal ding ka si.Voikhat zaan lei cu ka hawi nu nih,'Apaw,thaizing ka naupa te puai a si lai. Nungak le tlangval cu saikel in kal a si lai,na ra ve hrim lai kha.Chuncung tham cu nazi cheu long dakaw a rau ko lai cu' a ka ti ko. Hakha ah cun zeidang tuah awk cu um ve lo caah 'elaw' ka ti colh ve. 

Tuan tein Chuncung phak ding a si caah zing 6 ah i thawh ding ti a si. Zing ka tho, ka saikel hna ka thianh dih hnu ah ka hawi nu te inn lei cu ka rak thawh ve. Tlangval nih nungak pakhat cio pherh ding ti a si,'Hmmm,hodah ka pherh hnga, khi nu(Jenevy) te khi sisehlaw aw!!!' tiin ka lungthli tein saduh ka that len (Jenevy hi ka rak chon ngam bal lo nain ka rak theihnak a sau cang, a min cu tangkua ka kai in ka rak theih cang. Kan mah nitlak lei Zophei ah cun a lar ngai).Ka hawi le zong nih Jevevy pherh cu an rak duh cio.Tlawmpal ah ka hawinu nih 'Khah,kal cang hna u sih. Avi,nang cu Apaw nih in pherh ko seh'a ti ko ai. Kaa nuamh khawh ning. Ka saikel cung a kai bak in ka mawngh colh,midang sin ai thial sual lai ka phang. 

Hmaitonh in bia kan ni ruah bal lo nain sangkhat um kan si caah kan konglam cu kan ni theih pah ve ve. Kan biaruah a tluang. Lam hmai lei zoh loin ka hnu lei ka bih caan tam ngai,a chel ah lam hna ka pial sual deng leng mang.Capo hna kan seih i a niih kau ah hin zoh a nuam, a-aw hrim nih phun dang tuk in a ka nuamh ter. Chikhat te long bia kan ni ruah rih nain zeitluk tluangtlam le lungthiang dah a si ti ka rak theih khawh.Voidang Chuncung ai hlat ngai in ka rak theih mi kha tu ah cun a naih khun in ka theih.I theih manh hlan ah Chuncung kan phan ko. Kei Hakha lei mi rak donh than ding a si caah kir than kai timh,nazi pakhat te hmuh lo ding hmanh khi tuar a har ngai cang.Amah zong nih aka kawm ngai ve ko cang rua,'Rak kir than colh mu,nang lo cun ka um har ngai lai hi ' tiin bia a ka cah ta.

Scotland Independence Hi UK Caah Zeitluk In Dah Tih A Nun?

Biadomhnak: 19th century hrawngah vawlei cung a rumbik le power a thawngbik a si mi UK (United Kingdom) cu thinphang in a um ko cang. 1992 ah thlanglei Ireland nih a chuah tak,atu Scotland nih a chuah tak rih si cun vawleicung ramfa bik lei a si cang lai. Hmaizarh (Sep18) ah vote thlak ding a si,atu lawlawse hi Independence a duhmi he duh lomi he mipi an lemsuai cuahmanh lio hna a si,ICM opinion poll result ningin cun Independence a duh lomi 2% in an tam deuh rih.

UK ram cu Shan state tia te long a tang kho: Scotland nih UK a chuahtak ko si ah cun UK ram 32% in a bi deuh lai ti nak a si(World Bank,ONS). Shan state tia te long a tang cang lai(UK without Scotland-164,523km²; Shan state-155,801 km²). A vawlei cu 32% a zor nain milu(population) bel 8% long in a zor, 64.1 million-58.7 million. Shan state tia te long a si mi ram ah kawlram milu(51.4 million) nak tam deuh mi UK milu 58.7 million um ding cu ai tet ngai ko. 

UK vawlei 32% a tlau si cun ramdang hmai a huham,a nawl ngeihnak a zor deuh hrim lai ti cu a fiang ngai. Mi nih UK an hmuh ning ai dang ngai cang lai,niam deuh in an hmuh te lai. Mirror news nih King's College cachimhtu Dr. Andrew Blick bia an hal i a chimmi cu,"Scotland nih kan chuahtak hna sehlaw UK cu zaankhat ah a rawk colh lai lo nain vawlei hmai UK muisam bel cu ai dang ngai cang lai. UN Security Council chung kan nawlngeihnak zong a zor ngai lai". UK nih a ngeimi nuclear hriamnam hi Scotland ram ah a chiah hoi. Independence an lak si cun hi nuclear hriamnam pawl hi thial ding hi hna a hnawk ngai ding a si. 

UK economy zong a den ngai te lai: Scotland ram um North Sea Oil hi UK oil 67% le gas 53% a pe tu a si. Hi North Sea Oil nih ram chung hman mi gas le oil(petrol,diesel etc.) a pek hlei ah kum chiar te $billion tampi a chuahpi. Lak rih lomi oil le gas a let in a um rih ti a si. Hihi Independence tanpitu nih an hmaithla bik zong a si ve(12 Feb 2014, BBC). Hitluk abiapi mi North Sea Oil a tlau si cun gas man,petrol man tbk a kai ngai te lai ti cu cuanh chung khawh ngai a si.A tu Independent movement ruang hmanh ah hin Sterling pound a tha der deuh ngai manh cang.

UK 2012 GVA(Gross Value Added) hi £1383 billion a si i hi chung in £106.3billion hi Scotland in hmuh mi a si(oil le gas telh loin). UK ramdang export 7% hi Scotland ram chung in tuah a si. Independence an ngah si cun Scotland minung pakhat cio income £117 in a kai lai ti a si (World Bank,ONS).

Independence An Duhnak Aruang: Scotland nih Independence an duhnak a ruangbik hi cu North Sea Oil hmang in Norway bantuk ram rum ser hi an saduhthah ngan bik a si. North Sea Oil in a chuakmi phaisa tam deuh hi cu UK cozah nih a control dih. Hihi UK in an chuak si cun an mah ta a si cang lai caah an duhning in ramdang zuar khawh le tawlrel khawh a si lai ti ruahchannak an ngei. 

UK in chuah an duhnak aruang pakhat a si ve mi cu an thim mi cozah nih UK cozah an ser kho tawn lo. UK 2010 general election ah Labour party nih Scotland ramchung 69% vote an hmuh, Conservative nih 1% long vote an ngah nain Conservative nih cozah an ser ko. An duh bak lomi party nih cozah a ser mi hrim hi tulio Scotland nationalist pawl nih an doh tuk mi cu a si. 

Biadonghnak: UK in Scotland chuah an timh cu UK hruaitu pawl an lungre a thei ngai cio. Party kip nih Scotland ah an kal hnawh hna i mipi sin heh tiah lemsuainak an tuah ve. Nizaan UK prime minister David Cameron zong nih ,"UK in Scotland a chuak si cun ka lungkuai ko lai,kei cu ka party nak in kan ram ka dawt deuh" tiah Scotland mipi sin ah a chim ve. Tutiang opinion poll ah cun a duh lomi an tam deuh rih, Sep 18 bel ah zeidah a lawh te lai!