February 28, 2015

Miphundangpa Vat Kongah Kan Lainu Cheukhat Ruahnak

Biahalmi: Laimi ramdang a phan mi kan tlawm ti lo,cheukhat cu Laimi um lonak hmuhma hna ah khua kan sa. Ramdang mi he kan ni cawh tuk tikah i duhnak hna a chuak i a donghnak ah cun i thitum nak tiang kan phan pah cang. Hiti aruang tampi ruangah ramdang mi he ai um mi kan Lainu/Laipa hi an mawh lo na ti maw?Or Lainu/Laipa theng te an thit vat ding hrim a si na ti dah? Nang teh Laipa dah ti lo cun ramdang mi vat kai timh lo timi ruahnak hna na ngei el maw?



Dr. Dorence Van Bik (MSc Saram si lei cawng lio, S. Korea): Laimi hi a ruang tampi ruang ah ramdang a phan mi kan tam tuk cang. Acheu cu laimi tampi umnak ah kan um, acheu cu laimi umlonak ah kan um. Ramdang mi he kanni cawh tuk ruang ah siseh, laimi an umlo ruang ah siseh, ramdang mi he i duh in kan i um tawn. Kei ka hmuh ning ah cun, kan mah lung kan i tei hmasa ko asi ah cun, ramdang mi he i duh ding aruang cu um hnga lo. Sinan, kan pawngkam a ummi laimi he kan i komh khawh lo ah cun an i duh/an i um mi hi cu an mah right a si tiin ka hmuh. 

An i duh an i um hnu bel ah an tuah ding cu Lai/Chin asinak thlau loin a miphun caah thathnemnak achuah pi khawhlo hmanhah chiatnak a chuahpitu silo ding hi aa zuam ding  a mah rian si tiin ka hmuh ve. Asikhawh ah cun mah miphun le biaknak aa khatmi he i duh i i um hi a tha bik tiin ka hmuh. Miphundang a vaat/thit zongah mah miphun a cawisang chintu an si ah cun ka lawmh i ka thangthat ko hna. Mah le mah i thit i mah miphun thangchiat ter mi sinak in cun a tha deuh tuk tiin ka hmuh.


Rose Merry(Kualalampur, Malaysia): Aa kei ka ruah nak cu khawika hmun khua zei ram ka phak poah ah zei ban tk zu ding sa ei a si ko zonggah kan mah le kan miphun Laipa te ka vat ko lai. Ka lawmmm.


Nu Sung Hrangtlung(Nu Nu Biazai ngeitu,Malaysia): Ahmasa bikah Laimi nih ramdang pa/nu tthit le vat hi a ttha lo ti ning law  miphun dang a va/tthi ciami hna an lung ka fah ter sual hna lai ka phang. Cun, Miphun tthit/ vat  hi a poi lo, minung pei kan si cu” tiah ka chim ahcun ka palh tuk fawn lai. Asinain a cang ciami cu a dih ko cang caah hmailei i miphun dang a tthi/va rih lomi mino kan caah mah le mah miphun vat/ tthit hi kan ttanh deuh awk a si ko. Zeicatiah Miphun pakhat hi Pathian nih a kan pekmi a si. Petu kan upatnak cu a pekmi cungah lung diriam tein um kha a si ko tiin kei nih cun ka hmuh fawn. Cun Bible ca chung zongah mah miphun te i ttanhnak kha tampi kan hmuh khawh. Laimi tampi cu  ramdang ah khua kan sa thluahmah cang i, kan saknak hmun lila ah tefa kan ngei cio hna.  A cheu nih pakhat le pakhat i daw uh (love one another) tiah bible ah a chim ko cu teh kan i dawtnak a biapi kan ti ttheo. A hman tukmi a si. Mizeipaoh hi dawtnak lungthin kan ngeih awk asi nain miphun dang tthi/ va hna uh a ti duhnak a si hrim lo

Kanmah ram te ahkhan cun khuasa dih ngawtmi rak si u sih law, miphun dang kan tthit/vat hna zongah  kan him deuh lai in ka zumh. Ramdang kan phant ruang le mi ramdang he ai cawh cuahmah kan si ruang khun ahhin kan “KAN MIPHUN” hi dirpi i mah le mah miphun he ttuanzai reltti le tefa chuah cu cu kan ttant awk a si ko tiin ka hmuh fawn. “Lainu Caah Laipa, Laipa Caah Lainu” timi biafang hi cu a el zong kan el awk a si loin ka hmu.  Zeicatiah miphun kan vat/tthit hna tikah kanmah chan ahcun kan miphun a tlau lai lo. A ruang cu kan thinlung chungah cun pei Laimi thinlung put kan ngeih fam cu. Asinain techin fapar chan ahcun zatuak ah sawm kua nga cu kan tlau hrim hrim ding a fiang ko. Human Rights (Nuhrin Covo) lei khelin kan tuak ahcun miphun dang vat hi a sual lo. Cun, Ramdang mi zong miphun dang a va/tthi mi an tampi ko, an tlau hlei lo kan ti men lai. Nain Laimi cu barawh zat lawng kan si rih.  Miphun dang he kan i tahchunh rih awk a si lo. Cuccaah kan miphun dirhpi hi kan rian cio a si.

Hi ka ti tikah hin miphun dang a va ciami sual ka phaw hrim hna lo. Nain a tang rihmi mino nih cun Lainu/pa te hi i tthitum u sih law a ttha tuk hnga. Kahpia um lo tein a fekmi miphun kan si hi a biapi ko. Mah bantuk ciruang cu karh seh law ai dawh tukmi kan si hnga. Ka biadonghnak ah mah “Mah miphun vat i dawt i duh lonak cun miphun dang he daw tein um a ttha deuh kan ti tawn. Nain Laipa/nu te he daw tein um duh ahcun kan mah kha tuanvo ngei lila kan si ko. Miphun dang he kan i dawt khawh tham ahcun mah le miphun he i dawt cu a si kho tukmi a si. Kanmah tu nih a zia thiam a herh. Miphun dang a tthi/va cia lila hmanh nih kan miphun kan ttanh hi dirpi hna seh law a va ttha tuk hnga.



Merryna Iang Tin Par(2015 CND Malaysia Miss ngahtu, Malaysia): Kan mi phun ka dawt Lai mi ka si Lai mi ka tanh ti ve ko ti ah cun mah le miphun/Lai hri tlai Laimi te hi vat/thit ding a si ko tiah ka ruah. Sining le hmun hma kan ti leng mang mi hi a si deuh lo, kan mah kan lung thin hi a bia pi bik a si ko tiah ka ruah. Kei ka duh ning ah cun mah le khua/peng le tlang/mi phun te vat/thit  hi ka duh/uar bik. Kei cu Bawipa nih lam ka hruai seh Ramdang pa vat cu ka timh lo.  



Grace Tluangneh (Melbourne, Australia): Aww hihi kaphnih in zoh ve a herh, mi duh dang rawlduh dang ti si I tahchunhnak ah lainu/pa cu chuahkaa tein si lo ah mah I theih hlan rumro ko I Lairam a chuah taakmi a si ko ahcun, a mawh lo ka ti, a ruang cu Laimi hawi si lo le Laiholh ah a chambau ttheo lai tiin ka ruah. Minung cu I communicate nak a tam deuh cun I tlaihchannak cu a um deuh tawn I mah caah cun ramdang nu/pa he an I communicate nak a tam deuh cun an I tlaihchannak cu a um deuh lai,Laimi nak cun. Cucun ramdang nu/pa nih kan nunphung kan biaknak kan I hrawm kho ve lai an ti ko ahcun Lairam kan tthanchonak pakhat si ve tiin ka hmuh fawn. 

Keimah ka lungput keimah ka saduhthah tu ahcun a si zong a si khawh lo zong ah Laipa bak ka vaat lai ka ti, a ruang cu miphun kan I cawisan zong a si ka ti,cun Lainu cu taktak ti ko lo cun Laipa tluk cun a kan theithiam dihtu ding cu ramdang pa cun an um lai ka ti lo. Kanmah ram chung Kawlmi ko hmenh nih an kan theithiam lo I cu I ti zong khat lo ram zong khat lomi chinchin nih cu cuanh khawh awk cu a ttha ka ti lem lo. Pa bak ahcun Laipa ti cawh lo bak te ka duh ko kei.



Rosy Darchum(Stavanger, Norway): Laimi ramdang kan um tikah, ramdang mi he kan i cawh, kan tlawngleng tti. Mah tikah ramdangmi he i hawikomhnak le i naihnak fawi tein a chuak. I naihnak nih, tlaichannak le i duhdawtnak hi a chuahpi tthan hoi.Mah tikah laimi um lonak le laimi tlawmdeuhnak ah acheu kan Lainu/Laipa ramdangmi he ai um mi hna hi cu, an mawh ve lo ka ti ko. Zeicatiah umnak zong nih cun Laimi he i naihnak cu a pe ve ti lo i. 

Nain i tthitumhnak ah keimah ka kalpining cu mah hi asi.Va ngeih timh tikah quality a pakhatnak ka zoh mi cu, keimah a ka dawtu le lawmhnak(happiness) a ka pe khotu asi maw si lo. Mah ahhin keimah long si loin ka chungkhar a dawtu asi lai. Ka ideology, values le principles a ka upat piaktu asi lai i ka sining tein aka cohlantu asi fawn lai. A pahnihnak ah Pathian a ttihzahmi asi lai. A pathumnak ah kan laimiphun asi lai, aruang cu keimah ruahning ahcun kanmah miphun he kan i tthit/vat ahcun i theihthiamnak, i dawtremnak le i upatnak aum lai. Cuhlei ah innchungkhar ah anuam deuh hrim lai. Laipa asi ahcun mah quality a pakhatnak kha a tlinh lai ka zumh. 



*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, zangfah tein voikhat tal ka click piak ve hram! 








Thawngpang Bultan (Feb 28)


Phungki Pa Nih Falam Sianginn Ah Buddhist Biaknak Kong A Cawnpiak Hna: Kan hnu Feb 14-15 ah Falam BEHS (1) sianghngakchia pawl cu phungki missionary pa nih sianginn ah a pumh hna i  Buddhist biaknak kong a cawnpiak hna hlei ah rawl zong an dangh hna tiah The Hakha Post nih a tial. 

Hi phungki hna hi Mongwa in Chinram ah an rak thlah mi missionary phu an si. An nih an hmuitinh cu Chinram ah Buddhist biaknak karh ter le thawn ter chin hi a si ti a si. 

Hakha Si-zung OG Ward Ah Aherhmi Thilri An Bawmh Hna:Hakha sii-inn OG ward ah thilri a herhmi tete khuami le siibawite nih an an bawmh hna tiah OG ward Sister Sun Zi nih The Hakha Post sin ah a chim. 

An bawmh mi hna cu thlalang-awng zaar, trolly, tuang-phah, tilum le tikik chuahnak, kedan chiahnak hrawl, thutdan ti bantuk hi an OG Siibawi Nuam Sung nih a damh piak hna. Cun Pu Thawng Kian nih thilsuknak seh, Pu Thla Bik nih settee thutdan le cabuai, Pu Ram Cung nih cabuai, Van Tin Lian le Ngun Tha Iang te nupa le UNDP nih cabuai, mizaw operation tuahmi hna nih ward chung cataarnak le thlalang awng puanzaar thilthitnak hna an liampiak hna ti a si.

Chinram Ah Thawngzamhca A Lak In An Phurh Piak Cang Hna: Chinram ah Thawngzamh ca le Journals paoh caan hmaan tein an rel khawh nakding ah Tedim, Tonzaang, Cikha, Falam ah a tlimi Kalay motor gate hna nih phurh man la lo tein an phurh piak hna. Gate cazi, motor mawngtu, motor zultu, Gate lutlai hna nih zawnruahnak in an tuanpiakmi hna a si, tiah 7Day nih a tial. Hakha peng le Thantlang peng caah kuatmi Thawngzamh ca le Journals pawl cu Mandalay, Gangaw, Hakha-Thantlang a tlimi motor pawl kha kuat an si. The Hakha Post. 

US Lower House Nih DHS Budget Chitkhat Caah An Feh Ter Kho: Obama nih DHS caah budget a suaimi cu Republican nih an fehter duh lo caah nizaan 12am ah a thi ding a si nain kaphnih lei nih an lung a tha lo caah zarhkhat ca budget cu zaan 10 pm ah an fehter than tiah BBC nih a tial.

Hi zarhkhat chungah kumkhat chung DHS nih a hman ding budget kong an ceih than te lai. Obama nih a suaimi budget $40 billion hi phung ning loin US ramchung a um mi 4 million leng phung ning tein riantuan ter khawh nak hna ai tel caah Republican lei nih an duh lo, mah phungning loin a um mi hna hi kuat than(deport) ding a si an ti ve.

Kan hnu November thla election hnu in Republican nih US Congress(Upper House + Lower House) an control cang caah Obama a duh ning in ai cawl kho ti hrim lo. A veto power lawng hi ai bochan ko cang!    



*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, zangfah tein voikhat tal ka click piak ve hram! 

Thawngpang Bultan (Feb 27)


Thlachiat Ruat Loin Kan Phomh Tak Cang Lai: Hi bia hi North Korea nih US a thih phaihnak a si,tuni Feb 28 ah US le South Korea kum fatin an tuah tawn mi training an thawk i North Korea a thin hung chin leng mang caah hiti a chim mi a si tiah  Yahoo News nih a tial.  

Hiti US le South Korea ralkap training an tuah poah ah North Korea cu a zia a chuak leng mang ko. North Korea uktu nih an tlaihmi thawngzamh ca Rodong Sinmun nih 'US nih a ram a him ko tiin a ruah ah cun a palh cikcek' a ti. 

North Korea nih mah kum fatin an tuah mi US le S. Korea ralkap training ngol dingah a hal leng mang hna, nan ngol ah cun nuclear ka test ti lai lo a rak ti nain US nih an cohlang ve lo. 

Mandalay University Nih BBC Journalist Lecture Pek An Onh Lo: Kan hnu Feb 24 zan lei 3 pm ah BBC Journalist Larry Jagan cu Mandalay University campus chung um Inwa Hall ah lecture pek ding a si nain zan lei 2pm ah an rector pa nih a hnon piak than tiah Myanmar Times nih a tial. 

Larry Jagan nih hi lecture ah kawlram phunghram remnak, election, a ralaimi president thar le tlangcungmi he daihnak sernak kong hna chim ai timh ti a si. 

Hiti a lecture an hnon nak a ruang zong zeihmanh theihter a si lo caah Mandalay University a mui a chiatter ngai an ti cio. 

Pakio Nih Weather He An I Thuatnak Hmun Ah Thlah Ding Hla Ai Phuah Cia: Pathian zong ai bochan ngai mi Pakio cu Aralaimi May 2 ah Floyd Weather he an i thuatnak hmun a rak luh lio ah thlah piak ding hla cu a mah tein ai sak i a aw zong ai khumh cang tiah Daily News nih a tial. 

A hla tlangtar cu 'Philipine caah kai thongh lai' timi a si i hi hla zong hi amah le a hawipa nih an tial mi a si ti a si.

Russia President Putin A Ral A Si Mi Politician Pakhat An Thah: Russia President hlun Yeltsin chan ah Deputy Prime Minister tiang a rak tuan bal nain Putin president a hung si hnu ah Putin ral ah aa chuah than mi Mr Nemtsov cu tuni Feb 27  ah khan a ho set a si ti theih lomi nih meithal in voi li a kah i a thi tiah BBC nih a tial.

Mah pa hi Ukraine kongah Mr. Putin he an ruahnak ai kalh ngai ti a si. Ukraine ram chung ral a thawh mi kong zongah Mr. Putin sual a puh leng mang tu a si. 

Kan hnu lei interview an tuahnak pakhat ah 'Ukraine kong ka dirhmun ruangah Mr. Putin nih a ka thah kho men' tiin a rak chim cang. 

President Obama zong nih mah pa a thattu felfai tein kherhlai dingah a hal ve hna ti a si.  



*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram! 







February 27, 2015

Ramdangmi Thit Vat Kongah Lai Mino Cheukhat Hmuh Ning

Ramdangmi thit vat nak kongah catial tu nih aa bochan deuh mi Lai mino cheukhat an ruahnak a hal hna i hi ti hin bia an rak leh cio. 

Biahalmi: Laimi ramdang a phan mi kan tlawm ti lo,cheukhat cu Laimi um lonak hmuhma hna ah khua kan sa. Ramdang mi he kan ni cawh tuk tikah i duhnak hna a chuak i a donghnak ah cun i thitum nak tiang kan phan pah cang. Hiti aruang tampi ruangah ramdang mi he ai um mi kan Lainu/Laipa hi an mawh lo na ti maw?Or Lainu/Laipa theng te an thit vat ding hrim a si na ti dah?


Salai Sang Hnin Lian(Thailand ah MA kai lio): Laimi umlonak rumro i, a umkomi Laipa le Lainu cu, nupi le pasal ngeih ruah thengtheng ah, na umnak va thial law, va pem ko ti cu ti awk tha hnga maw? Cuchap lo ah, Human Rights (Nuhrin Covo) in kan zoh a si ahcun, Nupi/Pasal ngeih or ngeihlo cu, pumpak pakhat bak nih a ngeihmi covo a si ko. Nain, kan nih mitlawm u a si mi caah covo rumro dir pi kha a har ko. A fiang ko mi cu, chanthumnak ahcun, cheu 5 ah cheu hnih or cheu nga ah cheu 3 cu tlau si te ko men lai dah!


Salai Lairamthang(Maryland,USA): US cu ram 50 a komhmi ram bantuk ka si tik ah a cikpak in a ummi mi tlawmte Laimi caah miphun lohtlau a fawi te lai. Tuluk, Korea le Vietman te bantuk in a bubu deuh in kan um a herh, Tuluk pawl nih khin a phaknak hmun poah ah phungki sianginn an ngei i, an holh, an phung le an lam, an ei le an din an i cawn piak caah chan saupi tiang an hmun. Kannih Laimi cu miphundang sin ah cun barawhzat lo kan si caah miphundang nak in kan i funtom a herh. 

A cikpak kan ummi nih miphundang he tthi-umhnak le living together umnak a chuahpi theo. A bu in kan um ahcun kan holh kan ca le kan nunphung kan nunpi khawh lai caah kan miphun chan kan peh khawh lai. US cu vawleicung nunphung kip a cawhnak le holh phun kip a cawhnak ram a si. Um nganpi chungah buti chuan bantuk in a chuangmi ram kan si. Mah chungah kan i palh ahcun kan miphun, kan holh, kan nunphung a fil lai i, chan hnih thum ah kan miphun ci a mit lai. Um chung i kan palh lo ding kha a biapi ngaingai. A phu in kan um deuh poah ah kan thawng deuh lai, kan i hlum deuh poah ah kan him deu hlai. Hmun khat kan umtti deuh ahcun kanmah le kanmah zong kan i thit/vaat deuh lai caah kan miphun a him deuh lai.


Salai Joseph KB Thawng(Thingthang Editor)Hi kong hi kaphnih huap in cuanh a hau, tiah ka ruah. Pakhatnak ah, Kawlram uknak ṭheo sual ka phawt. Hramhram pennak ruangah daihnak tlamtling (positive peace) a um taktak lo ruangah vawlei killi kan cuul fam. Pahnihnak ah, “Duhnak timi cu ramri a ngei lo” timi khi zapi ca si loin mizeimaw caah cun buahcih tuk khuasaknak nih a hrin khawhmi a si ve. “Laipa caah Lainu, Lainu caah Laipa” cu a ṭhabik ko, al khawh a si lo, al awk zong a um lo. Cun, mizeihmanh nih a si khawh ikpak le tuak pah ikpak ahcun Laipa theng, Lainu theng ṭhit-vaat cu a herh ko, a ruang cu kan fiang ko cu mu. 

Amah belte, miphundang ṭhit-vaat paohpaoh hi tlaunak an si ve lo (zapi caah chimmi tu cu a si lo). Mi lungṭhawng le khuakhing a khak pah ikpak nih cun an vaale le an nupile kha Khrihfa hna ah an canter hna. Laiholh hna an thiamter hna. Cun, Lai lungput sining an ngeihter khawh hna---cu bantuk minung bel an har hringhrang lai. Na biahalnak bantukin, a tlangpi in chim ahcun “Khuakhing a khak ve lomi le thi le sa nih a teimi hna, Lai miphun kan sining biapi ah a chia ve lomi hrat cu an mawh lo” hei ti ko ning. Aṭhabik tu cu “Laipa caah Lainu, Lainu caah Laipa” hi kan ithim cio awk le kan ṭhit-vaat cio awk a si ko, tiah ka ruah.


Pastor C Duh Kam(CBMC Pastor, USA): Nunphung le thannak aa dan tuk caah miphun dang vat cu nu le va i theih taktak a har ngai lai.  A bik in, kannih Laimi cu chungkhat he kan i then kho lo.  Bawmh an hau, bawmh kan hau.  Hi bantuk lio zong ah miphun dang nih cun an kan theihpiak kho deuh lai lo.  Miphun dang vat ahcun kan miphun sinak zong a tlau kho ding a si rih.  Cu caah, mah le miphun te i kawl i, i thit-lak cu a tha bik. 

Ramdang ah kan um tikah Lainu le Laipa vat ding bel hi a har ngai kho men.  Vangeih le nupi thit cu a hau fawn.  Nunnak ah a biapi bik a si caah hrial khawh lo mi a si.  Umnak pawngkam nih a pek lo ahcun le mah miphun hawi he aa tong kho lo mi dirhmun ah um ah cun miphun dang he an i tthi um ko lai.  Cu caah, Laimi hi ramdang kan umnak ah a bu deuh in um kan herhnak a si.  I hawikomh deuh le rianttuan tti deuh, biakinn pakhat le buu pakhat ah um tti kan herh khunnak a si.  Miphun dang he i thit-lak zong ahhin Khrihfa a si mi an si ahcun pehtlaihnak a tha deuh fawn lai.  Mah miphun he i thit-umh khawh ding cu pakhatnak ah chiah le ruah ding kan si.  Kan ruah ahcun a lam a um deuh ko lai.  A tha bik a si ko.


Chanbik Ceu Sawmhal(Lungchuak blog ngeitu,S.Korea): Lainu/Laipa nih Lainu/Laipa theng an vat lo cu a poi ka ti lo nain, Ramdangpa an vat ruangah Lai Miphun sinak an thlau cun apoi tuk, ka ti. Zeiruang ti ahcun, kan miphun athlautu sining pakhat aphak tertu asi caah khan. Ramdangpa/Ramdang nu a va/thi nain, Lai miphun caah rian atuantu/aa pekchantu le bochan atlakmi asi ahcun Aung San Su Kyi bantukin uar a um tuk fawn hnga, ka ti.


Salai Thomas Lian(Catial thiam,Malaysia): Asi,, atu lio caan hi Chin miphun ramkip kan i  thekdarh taktak, mah hi mi ramdangpi sin a ummi caah ahcun thil fawi lo asi ko. Ramdang nu maw asiah, pa maw asiah kan I duh cang hnu ahcun zeiti awk tha mu, asinain thil pakhat tu cu Chin miphun mino hna nih kan miphun kan dawt le kan tlaihchan taktak asi ahcun, nupi ngeih kan zat hlan deuh khin timhtuahnak kan ngeih a herh tiah ka ruah. 

Ka chim duhnak cu Lainu thengtheng ka thit lai, Laipa thengtheng ka vat lai tiah biakhiahnak ngeih ding ka ti. Miphun milu ah a tlawmmi le tlangholh hmanh a ngei rih lomi Chin miphun nih kanmah miphun hrimhrim I thitvat sisehlaw ti hi ka kalpining cu asi.


Salai Ngun Thianhlun (Indiana,USA): Laimi nih cun Mirang Minak cu kan thit vat lo a tha ka ti.Laimi tluk in dawt nak an ngei lo, an nunphung le kan nunphung zong a lo lo.Cun kan hmuh sang tuk mi hna hi kan palh, zei hlei an si lo, an tha thu in sex pakhat lawng hi an kan tei nak a si lai.Miphun dang cio cio hmanh ah kan mah muisam keng Asian hi cu a poi deuh lo.Kan culture zong a khat pah ko caah Kawl le Tultuk Thai hei ti ban tuk hi cu a poi lo deuh zei hlei an si hrim lo .

Minak le Mirang pawl hi a tam deuh cu Chinmi chung in Minak a thi va cang mi hna pawl i an va le zong hi zei hua ha lo lawngte an si hna.A si khawh chung in kan hrial hi a tha bik lai.Adongh nak ngai ngai ah cun Chin pa tluk hmanh an si hna lo. 

*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram! 



 

Thawngpang Bultan (Feb 27)


Australia Chin Khrifa Bu Nih Malaysia Chinmi Harnak Tong An Bawmh Hna: Australia ram um Chin Khrifabu 17 fonh in dirhmi Chin Christian Council In Australia (CCCA) nih Malaysia ram Cameron Highland ah harnak a tong mi Chinmi inn chungkhar 198 chungah 80 leng cu nizaan Feb 26 ah bawmhnak phun phun in an pek hna i a tangmi chungkhar zong Feb 27 ah an pek rih hna lai tiah CCCA ai-awhtu Ram Tinthei sin in thawng kan theih.

An phawtmi bawmhnak hna cu facang tun 200, pe cuai 200, arti pum 6000, chiti bag 200, khohsuai bawm 800, cite cuai 200, ngachioh bawm 200, arsa ( chicken can) 200, ngasa ( fish can) 200 tbk an si. 

Hika Cameron Highland ah harnak a tong mi Chinmi hna hi UN card a ngei lomi an si caah palik tlaih lai an tih i hika hmun ah dawrnak an kawl cio ti a si. Rian tuan awk a um lo hlei ah a leng zong an chuak ngam lo ti a si caah ei ding ti rawl hmanh an ngei lo, ramtang ai thup mi an si hlei ah Palik le Oparasi an tam tuk caah bawmhnak pe tu NGO a si mi CRC le ACR zong an lut ngam lo ti a si. Feb 26 ah an bawmhmi hna tam deuh hi Matupi lei Chinmi deuh an si ti a si.    

Hiti CCCA nih an bawmh hna nak hmanthlak tete cu Ram Tinthei nih a facebook ah a rak tar leng mang i mino tampi zong nih an cawnglawmh ngai cio. 

Kokang Hriamtlai A Phomh Hnu In Kawl Ralkap Kawlmi Lakah A Hung Lar Ngai Than: Ne Win chan in kawlmi lungthin ah huatnak thlaici a rak tuh i huat ngai a si mi kawl ralkap cu kan hnu Feb 9 ah Kokang hriamtlai phu he an ni kah hnu in kawlmi tam ngai nih facebook le media tampi ah an hung cawnglawmh ngai cang hna tiah Irrawaddy nih a tial. 

Kan hnu Feb 9 in 12 kar ah ralbawi telh in kawl ralkap 47 reng lo an thih ah khan kawlmi an lung a rak fak ngai cio. Kawl ralkap upat peknak caah tiin an profile picture zong ralkap hmanthlak tete an rak tar len. Ralkap nih thawng an rak thlak ve mi capo saih thiam Zagana zong nih 'Hihi cu ralkap nih a tuah awk a si ko-a ho poah nih an ti cio. Kei zong ka ti ve ko' tiah Reuters sinah a chim. 

US Blogger pakhat Bangladesh Ah An Thah: US ram ah khua a sa mi Bangladesh pa Avijit Roy cu a blog le a cauk pawl ah zumhnak kong he pehtlai in a mah a ruahning a tial mi pawl cu Muslim activist tampi nih an duh lo ngai caah nizaan Feb 26 ah Bangladesh khuapi Dhaka ah a ho set dah a si ti theih lo mi mibu nih an thah tiah BBC nih a tial. 

A nih hi Mukto-mona or Free Mind timi blog a tuahtu a si i hi a blog ah biaknak vialte i tlukruan nak(secularism), science le a dang dang a mah hmuh ning a tial leng mang mi a si. Blog chung a catial mi lawng si loin cauk zong 8 leng a chuah cang mi a si. 

Australia Um Muslim Nu IS Ralhrang A Bawmtu An Tam Chin: Australia ram um Muslim nu 40 leng nih IS ralhrang pawl an bawmh hna, cheukhat cu IS ralhrang pawl he ral an do ve, cheukhat cu bawmhnak an pek hna tiah Australia Foreign Minister Julie Bishop nih a chim tiah BBC nih a tial. 

Hiti IS ralhrang a bawmhtu nu cheukhat cu an va le ton ding ah Syria le Iraq ah a kal mi zong an um i cheukhat cu IS ralhrang he i um ding in a kal mi zong an um ti a si. Hiti IS ralhrang sin ah ai va fonh mi hna an rak kir ding hi Australia humhimnak tuanvo ngei tu nih an tih ngai mi a si.  


*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram!   



   

Thawngpang Bultan (Feb 26)


Hngawng Tan Hmang IS Terrorist Pa An Theih Khawh Cang: IS terrorist pawl nih ramdang mi an thah hna ah hawng a tan tawn tu 'Jihadi John' tiin theihmi pa cu Kuwait ram chuak London ah a rak um bal mi Mohamed Emwazi a si tiin British palik nih an fehter cang tiah BBC nih a tial. 

Mohamed Emwazi hi 1988, Kuwait ram ah a chuak i 1994 ah UK ah an rak i thial. Westminster University in computing degree a ngah mi a si. 2013 ah a tlau i IS ralhrang sinah a lut. A nih hi ISIL nih an tlaihmi hna an hawng a tan hna ah nitlak lei hruaitu pawl cu mirang holh dik te he a hro chih tawn hna. 
  
Obama Cungah Israel Prime Minister A Lung Fak Chin Leng Mang: Iran nuclear hriam chiahter ding kongah US nih Iran a chonh ning hi Israel a lung a tling hrim ti lo, Israel Prime Minister Natanyahu nih 'US le a dang ram pawl nih Iran nuclear chiahter an timh mi an ngol cang' tiin Israel ram a biachimnak ah a phuan tiin BBC nih a tial. 

Iran nih nuclear hriam ser nak ah a biapi bik mi Uranium chuahnak centrifuge tampi a ngei. Hi Uranium hna hi nuclear hriamnam sernak caah hman ka timh lo, si-ai test nak le mei chuahternak caah hman ka timh a ti leng mang nain hi Uranium ngeih hnu ah cun nuclear hriam ser a awl ngai caah nuclear hriam ah a ser sual lai ti an phang cio. 

Iran nih nuclear hriam a tlaih ah cun vawleicung map in Israel a tlau kho mi a si caah Israel nih cun a nemnak in si loin a hrang nak in US nih chonh seh ti a duh,nain, Obama nih cun a nemnak lawng in a kal pi. Israel nih cun Iran nuclear tuahnak hmunhma tiang kah a duh mi a si. 

March 3, Congress ah Natanyahu biachim ding a si nain Obama,Joe Biden le Democrats tampi nih kan tong lai lo an ti cang.

Kawlram Pegu Ah Ramdangmi Spain Pa Fak Ngai In An Velh: Kan hnu Feb 23 ah khan kawlram a rak tlawng lio mi Spain pa Carlos cu Pegu ram then Badagon khua ah bike ai cit lio ah an velh i hma fak ngai in a hmu tiah Irrawaddy nih a tial. 

Carlos cu kawlram palik nih Rangon General Hospital ah an chiah nain a hma a fak ngai caah Thailand ah an kal pi than ti a si. Hiti a velhtu hi a ho set dah a si timi an thei kho rih lo, an tlai khawh hna ah cun kum 10 tiang thawng thlak khawh an si lai. 

Hibantuk in kan hnu 2011, Mandalay ramthen zongah Japan nu an rak tlaih hrem i an rak thah beh bal cang. 


*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram!   



   

February 26, 2015

The Factors Behind The Failure of Post-Independence Burma's Economy

The intention to dismantle the colonial economy, the government of post-independence Burma heavily emphasised industrialization neglecting the importance of agriculture which was the main income source for the people of Burma. According to Ian Brown, the government policy made little attempt at such reconciliation, and thereby ruined its strategy (Brown, 2013). Moreover, because of Japanese war during the Second World War, Burma had to suffer devastatingly when the democratically elected government came to power in 1948. In the year 1948, the year of independence, Burma’s GDP was 66% of its pre-war level. 

The average annual growth rate of GDP in the years 1948-1962 was 5.3 per cent. This overall performance was not quite satisfactory relative to that of 1939, of colony rule. As for per capita income, the level in 1962 was only 86% of 1939 (Thein, 2004). 

Year        GDP(Kyat million) Population(000) Per Capita Income(Kyat)
1938/39    4,945                        16,145                   302
1950/51    3,557                        19,051                   186
1959/60   5,600                        22,200                   269
           Figure: Burma GDP before Independence and after independence
                                
Economic Transformation of British Burma and Its Criticism  
British transformed Burma’s economy to suit their own interest. Burma was intended for creating free wealth as much as possible in the context of larger set of external economic, imperial, strategic and political interests. This led to capitalist economy with the effect on inequality of wealth among the society. The key to the colonial government’s economic policies was to further strengthen the trade between India and Burma (Taylor, 1987). Accelerating rice production resulted in a huge surplus for export inviting investments in rice processing industries and infrastructure developments that automatically assisted timber and rice industries which were largely dominated by the foreigners. As a consequence, large quantity of consumer goods and foods were imported displacing traditional handicrafts and industries such as salt-boiling and weaving (Than, 2007). 

The colonial introduced open immigration policy for Indians to meet the labour demand when the rice delta frontier was opened for cultivation. For commerce and trade grew rapidly, many Indian bankers, moneylenders, businessmen and professionals headed to Burma. Thus, Indians were well-integrated and they played important role in any sector, administrative and economics. Thus, the rapid increase of Indian population in Burma was a barrier toward economic benefit for the native Burmese and lead to communal tension (Hlaing, 1970). Although the nominal GDP doubled and the export quadrupled in the first two decades of twentieth century, the main beneficiaries were Europeans and Indians. According to Professor Aye Hlaing, the net transfer of income and profits to foreign countries in 1934 was estimated to be around 215 million rupees which was 15% of the total investment. The capitals mainly from India and Britain flowed in as investment and flowed out to foreign countries as profit and revenues for Indian central government (Than, 2007). Writers Fenichel and Huff (1971) criticised that the British seemed to have made Burma a colony of India plus Britain.  

Lingering Notion and Its Effects
The post-independence economy of Burma was largely influenced by the idea and notion associated with socialism and economic nationalism of the nationalist leaders who came to power after independence. The colonial conjugation with exploitive economic policy prompted leftist idea among political activists group called Dobama Asiayone in 1930s (Maung, 1969). The Dobama Asiayone’s 1939 Manifesto promised ‘State-led industrialization to provide employment and the right of worker to have control over their industry. Nationalization and mechanization of all lands were also guaranteed. Many leftist political activists became political prominence and praised their perspective version of socialism; most of them were influenced by the foremost activist Aung San’s ideology of socialism. 

Aung San’s principles of socialism for Burma’s economy generated legitimacy and credibility to socialist aspirations of the post-independence political elites. Aung San’s idea had been a root of economic policy of democrats, reformist socialists as well as the revolutionary democrats of Burmese armed forces which came to power after 1962 (Than, 2007).  Aung San, the father of nation, criticised capitalism as exploitive and fascist. In his view, the expression of imperialism and fascism were the same phenomenon with different forms. For him:  The State has to play major role in production, transit, and distribution and cooperative enterprise should also be encouraged. National enterprise and utilities must be run by the State. The State should also control trade, if not, the capitalist will exploit as they want and restart the old policy of monopoly and exploitation. Hence, Aung San’s ideology was based on socialism which restricts private sectors (Ibid.p 33). 

On replacing the capitalist system, the prime minister U Nu declared that the country must turn left ‘Left-wing’ to achieve full freedom, a mere change of garb would make no difference, the system and policy must be overturned. The first president of Independent Burma also insisted the primary policy for economic development should pursue socialist system eliminating the capitalism and private ownership (Than, 2007).  

Replacing capitalist system with socialist system discouraged the private sector and individuals. Individuals did not get rewarded for working harder. Nationalization of enterprises and other economic activity was one of the causes for the downturn economy (Thein, 2004).  

Post-independence Economic Policy and Its Failure
When Burma was under British rule, the Burmese had two bitter experiences. One of them was the great loss of land by native Burmese to the Indians, mostly Chettiars. Nearly half of the total cultivated area was owned by non-native Indians after the rice price fall in 1930s (Thein, 2004). The British government then was deaf to take action against the increasing number of land-ownerships by non-agriculturists. Besides, the administration system was ‘plural society’ with Europeans at the top, Chinese and Indians in the middle and Burmese were left at the bottom (Brown, 2013). 

The second is ‘free trade’ policy practised in the country. The basic principles of commercial policy of British rule in Burma were laissez-faire and competitive enterprise, two adjusts of Anglo- Saxon liberalism (Mali, 1962). Consequently, Burma was very much dependent on the production and export of simply paddy. Although this policy remarkably benefited foreigners and the overall economy, it excluded the native peasant from any important role in the process of modernization (Thein, 2004).Moreover, as Burma was a province of British India between 1986-1937, there was no restriction on immigration from India. The number of Indian immigrants to Burma was significantly increasing which the nationalists highly opposed (Brown, 2013). 

When Burma got Independence from British in 1948, the new government attempted to overturn the colonial economy. The first was to remove foreign interests in the country. Thus, the Land Nationalization Act was introduced in 1948 to take back the agricultural land mostly owned by non-agriculturist Indians (Brown, 2013). The agricultural lands were nationalized and redistributed with the ceiling of 10 acres each. The new government also took control over foreign trade which were under the monopoly of foreign firms and introduced moderately high tariff wall. Timber industry and well-known foreign companies such as Irrawaddy Flotilla Company were also nationalized. The government emphasised on industrialization and the stare role for long-term development process. Most are in agreement that the emphasis on the role of the State in the economic development of Burma may be mainly attributed to the socialist convictions of its young leaders (Thein, 2004). 

According to Burma expert economist Furnivall (1957), the foreign owned monopoly firms could not be granted much power under the new government. Socialist ideology showed that they needed to be taken over by the State. The firms could not be safely left in foreign hand, but the State could not take over without courting disasters. A renowned Burmese economist Dr Tun Wai (1965) also commented on the socialist ideology taken by the new government. In his view, the government attempted to Burmanize the economy by replacing foreigners who played monopoly role under colonial rule. As the Burmese did not have both financial and business experiences, the best option for the government was to follow a socialistic policy. 

The government introduced an institution called State Agricultural Marketing Board (SAMB) which bough paddy from the farmers at fixed price and exported at higher price. Although the profit made from SAMB is a source of income for government, this policy reduced incentive for the farmers to supply exportable surplus. This approach weakened the production and cultivation of paddy which was the main source of economy during colonial rule (Brown, 2013). 

Failures of Two-Year and Eight-Year Plans
The new government of Burma after independence formulated Two-Year plan and Eight-Year plan in 1948 and 1952 respectively, based on socialist ideology. The Two-Year plan was the first attempt of the new government at planning. It formulated the list of targets to reach back the level of colonial economy within the following two years after independence. Due to the insurrections of Burmese Communist rebels and ethnic Karen insurgency broke out to bring down the government soon after independence; the plan was not successfully implemented countrywide. The government had to focus on restoring law and order (Thein, 2004). 

The Eight-Year plan was drawn by American scholars to double the GDP within eight years in 1952. The plan objectives were nationalization, burmanization and industrialization based on socialist policy. The plan was not satisfactory and abandoned in 1955. Instead of doubling the GDP, the actual GDP during these years was only 60% higher than the previous one (Ibid., p 21). Dr Mali (1962) observed the factor behind the failure of the plan was too much emphasis on industrialization and neglect of agricultural sector. 


The Findings from Previous Studies
Some scholars like Dr Mali, Professor Myat Thein, Dr Tun Wai, Professor Ian Brown and Tin Maung Maung Than have done moderate research on the economy of post-independence Burma. They all have different views and ideas behind the failure Burma’s economy after independence in 1948. 

According to Ian Brawn (2013), destroying the plural society with nationalization policy was one of the factors behind the failure of the economy. Professional and intellectual Indians had played very important role during British colony. However, they had to flee the country due to war and introduction of Land Nationalization Act because they had lost large number of land. Nationalist ideology was also one of the factors behind. 

Dr Mali (1962) observed that the factor behind the poor performance of government was too much emphasis was given to industrialization and neglect of agricultural sector. The government did not give much priority to agriculture instead it gave all priority to industrialization. 

Scholar Tin Maung Maung Than(2007) considered that replacing capitalist system with socialist system could be regarded as wrong approach. Private sector did not have any important role in the economic development. In most countries, private enterprises are the main sources of employment and development.  

Dr Tun Wai, a renowned Burmese economist, insisted that the falling Burma’s economy after independence was due to lack of experience in commerce and lack of financial resources. 

According to the findings and literature review of theories and previous studies, the possible factors which caused the failure of Burma economy after independence could be 4 factors: too much emphasis on industrialization and neglect of agricultural sector, policy of nationalization and Burmanization, replacing capitalist system with socialist system and lack of experience in commerce. 

In conclusion, the researcher will undertake in-depth research on each of these factors and determine how badly individual factors effected the Burma’s economy in between 1948-1962. All these factors could have affected the post-independence Burma economy; however, there must be some particular factors which excessively affected the economy’s downturn.  

REFERENCES
Brown, I (2013) Burma’s Economy in Twentieth Century, Cambridge: Cambridge University Press.

Fenichel, H; Huff, W (1971), The Impact of Colonialism on Burmese Economic Development, Montreal: McGill University.

Furnivall, J.S (1957) An Introduction to The Political Economy of Burma, Rangon: People Literature Committee & House. 

Hlaing, A (1964), Trends of Economic Growth and Income Distribution in Burma 1870-1940, Rangon: University of Rangon. 

Lundahl, M., Wyzan, L (2005) Political Economy of Reform Failures , London: Routledge. 

Mali, K.S (1962), Fiscal Aspect of Development Planning In Burma 1950-1960, Rangon: University of Rangon. 

Saunder, M., Lewis, P., Thornbill, A (2007) Research Methods for Business Students, Essex: Person Education. 

Taylor, H (1987) , State In Burma, London: Hurst. 


Than, T. T. M (2007) State Dominance In Myanmar: The Political economy of industrialization, Singapore: Institute of South East Asian studies. 

Thein, M (2004) Economic Development of Myanmar, Singapore: Institute of South East Asian studies. 


Walinsky, J. L (1962) Economic Development in Myanmar, New York: Twenty First Century Fund. 



Wai, T (1961), Economic Development of Burma from 1800 till 1940, Rangon: University of Rangon.

Wai, T (1953), Burma’s Currency and Credit, Bombay: Orient Longman. 
                                                                                                                                                                                                              

Thawngpang Bultan (Feb 26)


Thein Sein Nih Art&Science College le Education College A Kan Pek: Kan hnu Feb 20 CND a rak hmang ve mi President Thein Sein nih Hakha ah Art&Science College, Education College le Hakha GTC(College) timi GTU(University) ah thlen ding tiah Hakha khuanu khua pa nih an halmi cu a tu tan a rat ah a kan pek cang tiah The Hakha Post nih a tial. 

Art&Science college le Education college hi Artlangzau hmun,education college sianghngakchia training kai nak caah a tu siizung chak tlang bo rawn kha an zoh ti a si.Zeitik in dah an sak thawk lai ti cu an langhter lo!

Hakha Le Falam Pengah Digital TV zoh Kawh A Si Cang:Tuthla Feb 20 thawk in Chinram ah digital system in channel 14 zoh khawh a si cang tiah The Hakha Post nih a tial. 

A ngah mi channel hna cu MRTV, MRT-4, Channel 7, NRC(tlangcungmi kong), For EDU(sianghnkachia caah), Reader, Farmer le Hluttaw channel tibantuk an si ti a si. 
Mah digital channel tlaih khawh ding caah UHF Antenna le Set top box ngeih a ho lai,hi hna hi Hakha pyidawtha ah cawk khawh a si. 

Hi digital channel hi Hakha pengah cun a ngah dih nain Thantlang peng bel ah cun Hriphi khuahlun lawng in a tlaih khawh ti a si. 

2015 Chinram Election Kilvennak Caah Palik Training An Tuah Cang: Tukum dongh lei Chinram ah election tlamtling tein tuah khawhnak caah humhimnak lei tuanvo ngeitu ding Chinram palik cu Feb 23 -Feb 27 tiang training an kai tiah The Hakha Post nih a tial.

Kan hnu Feb 23 ah khan Hakha khua Ye Zarni Hall ah training honnak zong an tuah i palek lutlai, election commission chairman le tuanvo ngei tu zong an kai kho ti a si. 

Hi training kong he pehtlai in Chinram kulh election commission chairman Sayaci Lian Uk nih “Thimnak tluangte in a tlamtlin khawh nakding ah a biapi tuk mi ah aa telmi palek nih hi bantuk in kilven humhimnak training an tuahmi hi thil tha tuk a si. 2015 thimnak tlamtlin nakding ah thazaang nganpi a si telai” tiah a chim.'

Leitak Nih Khuathar Dawh An Tuah Khawh Cang: Leitak hi khuathuam ah an ni then nain a tu hi cu khuakhat ah i fonh ding an hna tla caah khuathar pakhat an ser i Chinram Chief Minister Hung Ngai zong nih Feb 23 ah a va zoh piak hna i sia,caw le vok zong an thah piak tiah The Hakha Post nih a tial.

Hiti khuathum i fonh than ding timtuahnak hi 2011 in committee rak dirh a si i 2012 Feb ah lam le certual chunh a rak si. Nikum 2014 thal ah dinti lak, inn hmun chunh le i thial thawk a si i October thla le December kar ah a biapi in i thial a si. Atu hi cu inn 83 an ni thial cang ti a si. 

Hiti khuathar saknak caah tiin ramdang um Leitak tefa hna nih Kyat ting thawng hnih leng dih in an tuah mi a si. Mah khuathar ah hin Leitak khua (Zipi,Khuahlun le Khuathar) lawng si loin Leitak ram ah a um ve mi Hmawngtlang zong i fonh ve ding ah timh a si. 

Hiti khuathar dawh an ser khawhnak he pehtlai in Vuanci Van Thawng nih 'Nihin thawk in Leitak zohchuntlak khua ti nan si cang' tiin a chim ti a si. 

Quote of The Day: Ummmmm Laimi ka si Lai phun ka tanh kan ti nain CNA ,Miphun caah nunnak pek in rian tuan mi caah kumkhat ($150 ) pek kan siang lo . Kan kaa deuh lawng in asi ko hih. By Azing Chuntei(Niizaan Interview ka tuah mi). 


Note:Leitak khuathar kong ah ka fian lo nak a um pah, The Hakha Post nih khuathum a ti nain Dr. Luke Sui Kung a chim mi ah 'Leitak ramchung khuali' a ti than. Ka palh ah cun raka theithiam hram uh!   


*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram! 




Chinmi Caah Encyclopedia Bantuk A Si Mi Kan Pa Pu Lian Uk le The Hakha Post I Tonnak



Post: Tutan na rak kan tlawnnak na rian biapi na kan chim kho hnga maw?

Pu Uk: Kalay hrawng um, Chin kan unau hna Khrihfabu chung, lung i rualrem nakding ah Rev. Dr. S. Hre Kio le upa dang pawl he biaruah khuakhantinak ngeih ah kan ra. Cu pah cun tutan Hakha Chin Miphun Ni hman le khua lei hna va tlun ta i Hakha-Rezua-Matupi
lam an cawhmi va zoh ta ka duh.

Post: Kan hnu Union Day (February 12) ah Rampi cozah le Tlangcung hriamtlai cheu khat remdaihnak min an thut ah nannih CNF nan thu ve maw?

Pu Uk: Kannih CNF in Secrectary (2) Dr. Sui Khar a kai. Secretary le Chairman in a kai lo caah, minthut kha cu thut rih lo ding in kan timi a si. A ruang cu UNFC zapi in thut rih lo ding in biachahnak kan ngeihmi a si.

Post: Kha lio ah KIO (Kachin) zong an i tel lo?

Pu Uk: An ko hna ruam lo. 'A liamciami kum 17 lio ah cozah he kah ngolnak (cease-fire) min kan rak thut cang. Anmah cozah nih an kan kah than caah a si. Ramkheel (politicts) kong i ceih ding lawng kan si' an ti.

Post: Nai Union Day ah President nih "Federal" timi bia a chimmi kha na hmuh ning?

Pu Uk: Si, nai ah khan President nih "Federal" ti bia hi a chim lengmang. Asinain, a fiang lo ngai. Zeicatiah "Federal kha aa chirhchanmi Ramkomh (Union)" tiin a chim. Zeibantuk Federal dah a si lai ti ruah le i ceih a hau hnga.

Post: Tutan President nih min a thutpimi hna hi tah na zum maw?

Pu Uk: Kan cozah uknak Phunghram duh lo ruang ah CNF nih 1988 ah hriam tlaih in ramkheel rian tuan a si. Cun 1974 ah Federal phung cozah sin ah raltha tein kan rak chuahpi ruang ah thong thlak le hiti hin ramleng ah riantuan kan si. Mahte in lai i relh khawh nakding duh ah a si. Kum 26 hnu ah cozah nih Tlangcung hriamtlai pawl he i chawn ding in a kan sawm. Hihi CNF nih kan duhmi a si. I chawnh le i ceih kan hau. Cozah nih 'ram pumpi huap in kah ngolnak min kan thutpi u' a ti. Asinain Kachin nih kum 17 chung kan tuah cangmi a si, thu usilaw an keel a si ko lai, kan zum hna lo, an ti. NCCT hruainak in kan hnu Laiza le Karen ram ah i chawnhnak hna tiang a hung si. Kan i chawnhnak hi atu tiang zoh
tikah chim awk a har ngai rih. Zeicatiah Federal hi an i harh deuhmi a lo. Federal in kan i uk ahcun Pyima (Kawlrawn) ti a um ti lai lo. Kanmah Tlangcungmi bantuk in Ramkulh maw Ramkomh pakhat khat lawng an si ve cang lai. Ka chim duhmi cu na theihthiam ka zumh ko.

Post: CNF nih nan kheelmi hi Federal vial lawng maw a si, Independence tah aa tel maw? Cozah he ramkheel kong ceihnak caan nan phanh tikah zeidah nan hal lai?

Pu Uk: Mahte lai i relh khawh le nawl ngeih khawhnak a simi Federal hi kan kheelmi a si. Independence cu kan ti lo. Asinain President nih 'Federal ku a chekhan daw Pyidaungsu' a timi tu cu ruah le i ceih than a hau hnga. Kannih nih Federal kan timi cu, Mahte in lai i relh
khawhnak (Kupaing piahthan khunh), Mah konglam mahte in i ceih le siamremh khawh (Kuh kyama ku phisin khunh) a ummi kan duh. A Mirang holh cun Self determination khi. Zeicatiah atu cu Federal kan si lo caah Chinmi kan aiawhtu Rampi cozah ah Vuanci kan ngei kho bal lo. Pyima leimi lawngte an si tawn. Kan kong an kan chimpiak kho lo. Kan duh ning in an tuan lo tikah kan phuak kho hna lo. Kan duhmi kha thim thannak nawl kan ngei kho lo. Kum 60 chung Pyima Vuanci nih an kan tlaih. Federal a thatnak cu kanmah nih kan thimmi Vuanci kha a fel lo ahcun kanmah nih phuah khawh le kan duhmi an si ahcun thim than khawhnak nawl ngeih khi a si. Cun Chin Hluttaw nih Chinram le miphun kong ah a biapimi fimcawnnak, ngandamnak, thingram le vawlei, nunphung le caholh, lam lei, ngunkhuai le sipuazi tibantuk kong ah phung le rian suaisamnak nawl a ngeih lai. A dang main intrest a simi Ral runvennak, Ramdang pehtlaihnak, Phaisa le Carek (Sataih) tibantuk tu cu Rampi cozah he kan i hrawm hnga. Federal in kan i uk lo ruang ah mahtluk in kan si a fah hi a si.

Post: Mi cheu nih Chinram cu thilchuak a um lo i Federal ah kanmahte in kan har lai a timi an um?

Pu Uk: Vawlei cung ah rumnak timi hi ti bantuk in a luan in a luangmi a si. Cu ti cu lei le thlai caah hman a duhmi nih tilam an tuah i an laak. Cu bantuk in ramdang le hmun dang thanchonak, rumnak kha kan laak khawhmi a si.

Post: Chief Minister Pu Hung Ngai pumpak le a riantuannak na hmuh ning?

Pu Uk: Amah hi cu mitha ngai a si tiah ka ruah ko. Asinain a nawl ngeihmi a tlawmtuk. Amah lawng si lo in kan Chin Vuanci pawl zong nih a simi kha 'a si' ti le a si lomi kha 'a si
lo' tiah ralthate in ti ngam hna sehlaw ka duh. Cun Chin Hluttaw pawl zong nih rammi nih an duhmi kha ralthate in dirpi hna sehlaw ka duh.

Post: CNF hi cozah he nan i chawnhmi a tlamtlin tikah nan dirhmun zeidah a si te lai?

Pu Uk: Kan duhmi Federal kan hmuh hnu ahcun CNF hi kan peh ti lai lo, tuanbia ah kan chiah lai. Khi hnu tu ahcun party zong in dir le luh khawh a si te ko lai. A thabik cu kanmah nih party thar dirh a tha. 2015 thimnak tu ah cun kan lut lai lo. Zeicatiah UNFC (United Nationality Federal Council) he kan i khat dih cang, anmah he hmun khat ah kal ti ding in timhmi a si.

Post: Caan tha na kan pek i kan i lawmtuk.
Biaruahtu: Papui (Hakha Post)
Photo: CBMC

*** Atang i caw-ngia hmanthlak na click ah kei phaisa ka ngah ve, voikhat tal ka click piak ve hram! 

February 25, 2015

Thawngpang Bultan (Feb 25)


Keystone Pipeline Kongah Obama Veto A Hman Cang: Canada ram in oil dawp khawh ding caah pipeline ser an timh mi Keystone XL bill cu Republican hruaimi Congress nih an fehter hnu in nizaan Feb 24 ah khan Obama sin an kuat i 'veto power' hmang in a hnon piak diam hna tiah BBC nih a tial.

Hi pipeline bill hi Democrats tampi le pawngkam zohkhenhtu pawl nih an doh ngai mi a si, aruang cu mah pipeline thawng in thli a hnawmter tu Carbon Dioxide a chuak lai caah 'global warming' timi vawleicung nikhua lumnak hna a chuah pi kho. Republican lei le Democrats cheukhat nih cun hi pipeline nih US mipi a hman ding oil fawi tein a dawp kho lai hlei ah rian zong 42,000 leng a ser lai an ti ve. Tutan Obama 'veto' hi a voithumnak a hman a si,a tangrih mi a term zongah hmang rih dawh a si. 

Israel Prime Minister Nih US Democrats Ton Ding Sawmnak A Hnon: Republican hruaitu sawmnak in Israel Prime Minister Natanyahu cu a ralai mi March 3 ah US Congress biachim ding a si, cuti US a rat tikah Israel tanhpi tu Democrats cheukhat zong nih ton biaruah ding an sawm nain a hnon piak hna tiah The Guardian nih a tial. 

Natanyahu a rat tikah Obama,Joe Biden le Democrats tampi nih kan tong lai lo an ti cang mi a si. Aruang cu Iran nuclear chiahter ding chonhbiaknak kongah Obama le Natanyahu an ruahnak ai kalh ngai caah a si. Obama nih a nemnak in Iran nuclear chiahter a duh, Natanyahu le Republican nih a cian-nii in chiahter an duh ve. 

Paris Khua Cung 'Drone' Zuangmi Nih Mipi Thin A Phan Ter: Zahan zaan le tihni zaan ah khan France ram khualipi Paris cungah vanlawng hmete 'drone' a zuangmi an hmuh lengmang,hi vanlawng hme tete hi a ho nih dah a thlah timi zong an thei kho rih lo caah mipi lawng si loin palik le humhmimnak tuanvo ngei tu zong khuaruah har in an um hna tiah BBC nih a tial. 

Paris khua cung 6,000m nak niam deuh in zeihmanh zuanter khawh a si lo nain hi mawnghtu ngei lo vanlawng hme 5 leng cu Paris khua cung ah an zuang leng mang ko ti a si. Kan hnu kum October thla zongah khan hibantuk 'drone' hi France nuclear hriamnam chiahnak hmunhma cung zongah hmuh a si rih.

Tuhi France ram palik pawl nih 'mah drone hi a ho nih dah a thlah' timi an hlat cuahmah lio a si. 

2008 Nargis Cyclone Tluk Afak Mi Thlichia Nih Australia A Den Nain: Kan hnu Feb 20 ah khan nazi pakhat 200km (200km/h)a kal kho mi thlichia nih Australia ram Queensland hrawng a den i inn 1,000 hrawng a hrawh nain a thi mi cu an um hrawl lo tiah BBC nih a tial. 

2008 lio kawlram Nargis mung-taing kha nazi pakhat ah 200km a rak kal ve ko, kha lio ah khan minung 200,000 leng an rak thi i thil $10 billion man renglo a rak hrawh. Ram tha ah cun thilchia le tilet zong hi an hrial kho ko rua!

Quote of The Day:" Chief Guest " anti maw ? Laimi itonnak puai ttukttak ah Vunraang tibantuk , minak , mihmul tbt nih a hmaitlang ah a vun kan tthutpi ahcun kan puai a sungsa deuh mi le a hlawhtling deuh mi a lo. Mah tluk I miphundang an uarh ahcun tthitvaat duhnak lungthin mino sin ah isem lo awk ttha hlah. By Interview Bawi, Dallas,USA. (Tutan CND khuallian sawmnak kongah a chim mi a si).